Brechtje Zwaneveld

Een krom vrouwtje verschijnt op een ieniemienie driewielertje. ‘Is de kust veilig?’, krast ze tegen het publiek van drie jaar en ouder. Met vrolijke twinkeloogjes vertelt ze dat er ergens een prins achter een boom staat die haar vogeltje wil afpakken. Dat vogeltje, zo ontdekken we al gauw, is Rapunzel met de meterslange vlecht, opgesloten hoog in de toren.
Actrices Anke Engels en Vimala Nijenhuis van Het Kleine Theater beklinken met de première van hun zevende voorstelling, Rapunzel, dat zij het nieuwe huisgezelschap vormen van het Ostadetheater. Dit buurttheater in de Amsterdamse Pijp wil zich gaan profileren als toegankelijke accommodatie voor kwalitatief goed en betaalbaar jeugdtheater.

Gejoel. Gebulderlach. Ongecontroleerde opwinding. Springende kleuters. Gierende volwassenen. Menig acteur zou van het hysterische publiek bij de kleutervoorstelling De man die alles weet (van Maas theater en dans en Theater Artemis) de gilzenuwen krijgen. Zo niet René van het Hof. ‘Effe stil nou, zo kan ik me niet concentreren’, roept de man die alles weet met verbeten machteloosheid. Dat zijn 4+-publiek de boel volledig heeft overgenomen, is part of the plan. De theatrale wanorde die Van ’t Hof samen met muzikant Keimpe de Jong en mimer Tjebbe Roelofs op het podium creëert, is namelijk vele malen groter dan de chaos in de zaal. Zoiets simpels als een kruisje plakken in het midden van de volgspotlichtcirkel wordt al een hilarische slapstickact omdat de lichtcirkel steeds verplaatst.

In 2006 schreef Simon van der Geest een jeugdtheatertekst van een kwartier over een jongen die insecten verzamelt. Zeven jaar later was dat kwartiertje materiaal uitgewerkt tot een monoloog die dit seizoen voor de derde keer wordt hernomen (door Het Laagland) en tot een jeugdboek dat werd bekroond met de Gouden Griffel 2013: Spinder. In de tussenliggende jaren groeide Van der Geest met zijn poëzie, theaterteksten en proza uit tot een van de succesvolste Nederlandse schrijvers voor jeugd van zijn generatie.

In 2009 maakte Moniek Merkx met studenten van de HKU een beeldende voorstelling naar Hector Malots klassieker Alleen op de wereld. Wandelend langs drie verschillende locaties reisde het publiek letterlijk met Remi mee; van de armoede bij moeder Barberin via de tochten met straatartiest Vitalis tot de boevenbende van de familie Driscoll. Vijf acteurs en actrices speelden allemaal Remi; het intens zielige verhaal over de beproevingen van een vondeling kreeg zo een meer algemene betekenis over vriendschap, volhouden en opgroeien.

‘Waarom, waarom ontroert hij mij?’, klinkt het helder maar weemoedig vanuit de majestueuze rijbaan van de Hollandsche Manege aan de Overtoom in Amsterdam. Alles ademt grandeur: de stem van Roos van Erkel - die de hartstochtelijke woorden zingt - evenzeer als de aanblik van de in de 19e eeuw gebouwde stadsmanege.
De 29-jarige Van Erkel speelt de titelrol in Elize in de Hollandsche Manege, een groots kerstspektakel met paarden, ruiters, acteurs, muzikanten en een tienkoppig koor. De ‘hij’ uit haar lied is een stalknecht op wie barones Elize van Zuylen heimelijk verliefd is. Maar de 19e eeuwse adel kon het onmogelijk aanleggen met iemand van een lagere stand, laat staan met een rebelse socialist.

Met het beperkte budget dat scholen ter beschikking staat om leerlingen te laten kennismaken met cultuur zit het bezoeken van een reguliere theatervoorstelling er zelden meer in. Verschillende (jeugd)gezelschappen gaan daarom zelf naar de scholen toe. Niet voor een optreden in een muffe gymzaal of aula, maar met een eigen trailer die dienstdoet als pop-up theater. Theatermaker stapte in bij Oostpool en Sonnevanck, Kwatta en Theater Artemis.

Moniek Merkx introduceerde zeventien jaar geleden de mime in het tekstminnende jeugdtheater. Inmiddels is ze artistiek leider van het eerste jeugdgezelschap in Nederland dat zowel dansvoorstellingen als theatervoorstellingen produceert en bovendien een eigen podium beheert: Maas theater en dans. In januari gaat hun eerste grotezaalvoorstelling in première, waarin dans en theater samenkomen: Alleen op de wereld.
Door Brechtje Zwaneveld

Het grote nadeel van sprookjes is dat ze expliciet moralistisch zijn. Als je anno 2013 een sprookje wil bewerken voor kleuters zal je meer moeten doen dan het verhaaltje met poppen in een decortje navertellen. Wij eenentwintigste eeuwers houden er nou eenmaal niet meer van om een moraal opgelegd te krijgen. Als we al een morele boodschap krijgen voorgeschoteld, willen we eerder dat de onontkoombaarheid daarvan voelbaar is, dan dat ie plompverloren zonder vragen wordt gepresenteerd. Dus als je besluit om poppentheater te maken van Grimms Vrouw Holle, zal je iets verder moeten denken dan ‘ijverig is goed’ en ‘lui is slecht’.

‘Ik sta op het dak van de school en ik ga springen.’ De woorden uit de draagbare cassetterecorder klinken vastberaden. De blonde jongen die het gammele apparaat tegen zich aandrukt, oogt een stuk minder vastberaden. In een glimmend rode sportbroek, zwarte cowboylaarzen, gebreide trui en behangen met gadgets ziet hij er zelfs ronduit idioot en ongeloofwaardig uit. Maar dat verdwijnt terstond als hij begint te praten.